Бурцев Алексей Андреевич
Бурцев Алексей Андреевич 1913 сыллааха тохсунньу 23 күнүгэр Үөгэн нэһилиэгэр Боруу диэн сиргэ Бурцев Өндөрөй Игнатьевич диэн аҕалаах, Таатта Баайаҕатыттан төрүттээх Андросова Матырыына Николаевна диэн ийэлээх ыалга күн сирин көрбүтэ. Бурцевтар барыта 7 оҕону төрөтөн, иитэн улаатыннаран, киһи – хара оҥортообуттара.
Кэлин Алексейдара улаатан үлэһит буолан Дьокуускайга олорон үлэлиир кэмигэр 1941 сыллаахха, Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаланар. Бастакы хомуурга түбэһэн, 1941 сыллаахха от ыйыгар, Дьокуускай куорат холбоһуктаах военкоматынан ыҥырыллар. Кинини Алдан уолаттара рота уонна взвод командирдара Телятников уонна Бобович станковой пулемекка үөрэппиттэрэ. Бойобуой сүрэхтэниини Алексей Андреевич Тула уобалаhыгар Ясная Поляна диэн дэриэбинэ аттыгар ылбыта. Ол кырыктаах хапсыhыыга элбэх сүтүк тахсыбыта. Алексей Андреевич пулеметугар лента уган биэрэ сыппыт до5отторо – нуучча уонна белорус эдэркээн о5олоро Козлов, Нищерет өстөөх буулдьаларыттан сырдык тыыннара быстыбыта. Өстөөхтөн өлбүт табаарыстарын иэстэhэр иhин ытыс буору ыга тутан туран, анда5ары итиннэ, улуу суруйааччы Лев Толстой «Сэрии уонна Эйэ» диэн бөдөҥ эпическэй монументальнай айымньытын суруйбут сиригэр – Яснай Поляна5а биэрбитэ.
Ити кэнниттэн Тамбов куорат аттыгар кыргыhа сылдьан Алексей ата5ар таптарар. Инньэ гынан госпитальга киирэр. Түөрт ый кэриҥэ эмтэнэр. Yтүөрэн фроҥҥа иккистээн барар. Охсуулаах туспа стрелковай батальоҥҥа Алексей Андреевич Бурцев пулеметнай рота отделениятын пулеметчиктарын командирынан ананар, батальон Брянскай туhаайыытынан турара. Итиннэ араас түбэлтэлэр, быhылааннар буолуталаабыттара. «Биирдэ айаннаан иhэр поездпыт тохтоон турда5ына өстөөх истребитэллэрэ өмүтүннэрэн саба түспүттэрэ. Кырдьыга, уолуйбуппут. Бэрт тиэтэлинэн пулеметтарбытын вагоннартан түhэртээн, дьиэлэр күлүктэригэр сөрүөстэн туран, ытыалаан барбыппыт. Буомбалааhынтан поездпыт алдьаммыта, хас да киhи өлбγтэ, бааhырбыта. Фронт линиятыгар диэри сатыы барарга күhэллибиппит. Ыарахан рюкзактарбытын, пулеметтарбытын санныбытыгар сүгэн икки суукка кэриҥэ хаампыппыт», — диэн сэрии биир түгэниттэн ахтыы суруйан хаалларбыт.
Кыыллыйбыт өстөөх кимэн киириитин Алексей Андреевич баар чааhа уонтан тахса хонук устата тулуйан утарсар. Мантан салгыы Воронеж куорат иhин охсуhууга кыттар. Онно биир дэриэбинэни босхолооhуҥҥа пулеметчик Алексей Андреевич уҥа илиитин унуо5ун немец буулдьата үлтү көтөн ааhар. Ыараханнык бааhырбыт саллааты госпитальга ыыталлар. Сүүрбэччэ хонугу быhа соро5ор сатыы, соро5ор поеhынан айанныыр. Рота уонна взвод командирдара Кемерово куорат госпиталыгар кэлэригэр кини наhыылка5а нэhиилэ уйуттар буола ыалдьар, ырар-дьүдьэйэр. Манна сыл анара эмтэнэр. Кыhамнньылаах быраастар көмөлөрүнэн баастара оhоллор, дойдутугар этэҥҥэ эргиллэр.
Пулеметнай взвод хамандыырынан сылдьан, өстөөх кимэн кииритин уонтан тахса хонукка тохтоппуттарын уонна өссө кимэн киирбиттэрин, бойобуой үтүөлэрин иһин 1942 сыллаахха «Кыһыл Сулус» уордьанынан наҕараадаламмыта.
Алексей Андреевич бэйэтэ тыыннаах ордон кэлэн норуот уйгулаах оло5ун салгыы уhансар дьолго тиксибитэ. Кини сэрииттэн кэлэн баран республика бэчээтин органыгар, кинигэ издательствотыгар, радиокомитекка, бүтэhик 25 сылын Саха сирин Министрдэрин советын иhинэн тэриллибит облитка старшай редакторынан үлэлээбитэ.
Алексей Андреевич сэрииттэн кэлэн баран, кэргэн ылан, икки оҕону төрөтөн, улаатыннарар. Уола Анатолий Алексеевич Саха Республикатын наукатын үтүөлээх деятеля, филологическай наука доктора, профессор, Саха сирин наукаларын Академиятын чилиэнэ, Доҕордоһуу орден кавалера, Хотугулуу –Илиҥҥи федеральнай университет проректора,
1945сыллаахха саас ыһыы үлэтэ бүппүтүн кэннэ, Yөгэн сиригэр бэс ыйын 15 күнүгэр Сайыы диэн кыра алааска өрөгөйдөөх Кыайыы ыhыаҕын ыспыттар. Ол ыһыахха хас биирдии улахан киhиэхэ, оҕоҕо тус-туспа иhиттэргэ кытыйаҕа саламаат, чорооннорго тоҥмут арыылаах кымыс биэрбиттэр. Бу ыһыах оһуохайын Бурцев Алексей Андреевич таhаарбыта,
Алексей Андреевич 1992 сыллаахха куоракка өлбүтэ. О5олоро, күтүөтэ төрөөбүт түөлбэтигэр Yөгэҥҥэ а5алан көмүс уҥуоҕун көтөхпүттэрэ.